دورۀ عالی ادبیات فارسی، فرهنگ و هنرهای ایرانی

آموزش‌های مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی دانشگاه تهران به کلاس‌های زبان فارسی محدود نمی‌شود و این مؤسسه در زمینه‌های دیگری نیز کلاس‌هایی برگزار می‌کند. بخشی از این کلاس‌ها اختصاص به دورۀ عالی ادبیات، فرهنگ و هنرهای ایرانی دارد. هدف از کلاس‌های این دوره گسترش ادبیات فارسی و فرهنگ و هنرهای ایرانی است. دورۀ عالی ادبیات به طور کلی دارای سه بخش است: ۱) ادبیات فارسی ۲) فرهنگ و تاریخ ایران و ۳) هنرهای ایرانی. هر ترم در موسسۀ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی، در هر کدام از این بخش‌ها درس‌هایی متنوع ارائه می‌شود. زبان‌آموزانی که دوره‌های زبان فارسی را به پایان رسانده‌اند و غیرفارسی‌زبانانی که قبلاً فارسی آموخته‌اند و به سطح قابل‌قبولی از دانش و مهارت زبان فارسی رسیده‌اند، می‌توانند در کلاس‌های دورۀ عالی ادبیات فارسی، فرهنگ و هنرهای ایرانی شرکت کنند. ما مطمئن هستیم که کلاس‌های دورۀ عالی ادبیات بخش جذاب و خاطره‌انگیزی از یادگیری شما در موسسۀ دهخدا خواهد بود و مطالعه در زمینه‌های ادبیات بسیار غنی فارسی، فرهنگ باستانی و والای ایران و هنرهای دل‌انگیز ایرانیان شما را شگفت‌زده خواهد کرد. زبان‌آموزان بعد از تکمیل دوره‌های زبان فارسی می‌توانند در دروس دورۀ عالی ادبیات ثبت‌نام کنند و با شرکت در این دوره، علاوه بر افزایش چشمگیر دانش خود، از محتوای جذاب و شیرین دروس این دوره لذت ببرند. این دوره برای تقویت زبان و گسترش دانش و مهارت زبانی نیز مفید است. علاقه‌مندان از سراسر جهان نیز با داشتن سطح قابل قبول از دانش و مهارت فارسی می‌توانند برای کلاس‌های متنوع این دوره ثبت‌نام کنند.

---

زمان کلاس‌های دورۀ عالی ادبیات فارسی و فرهنگ و هنرهای ایرانی

روزها: یک روز در هفته (بین روزهای شنبه تا چهارشنبه)

زمان: ۰۹:۰۰ تا ۱۲:۰۰ یا ۱۲:۰۰ تا ۱۵:۰۰ (به‌وقت ایران) ‌

دوره‌های ادبیات	آغاز	پایان
دورۀ نخست  ۱۴۰۱	۲۰ فروردین   ۱۴۰۱	۳۰ خرداد  ۱۴۰۱
دورۀ دوم  ۱۴۰۱	۱۱ تیر  ۱۴۰۱	۲۳ شهریور  ۱۴۰۱
دورۀ سوم  ۱۴۰۱	۲ مهر  ۱۴۰۱	۱۶ آذر  ۱۴۰۱
دورۀ چهارم  ۱۴۰۱	۲۶ آذر  ۱۴۰۱	۱۰ اسفند  ۱۴۰۱

 

دوره های عالی ادبیات
عنوان درس	روزها	ساعت (به وقت ایران)	تاریخ شروع	تاریخ پایان
شعر معاصر ایران	شنبه‌ها	۰۹:۰۰ تا ۱۲:۰۰	۱۱ تیر ۱۴۰۱	۱۹ شهریور ۱۴۰۱
گلستان سعدی	شنبه‌ها	۱۳:۰۰ تا ۱۶:۰۰	۱۱ تیر ۱۴۰۱	۱۹ شهریور ۱۴۰۱
غزل های شمس تبریزی	یک‌شنبه‌ها	۰۹:۰۰ تا ۱۲:۰۰	۱۲ تیر ۱۴۰۱	۱۰ مهر ۱۴۰۱
حافظ	یک‌شنبه‌ها	۱۳:۰۰ تا ۱۶:۰۰	۱۲ تیر ۱۴۰۱	۱۰ مهر ۱۴۰۱
خوش‌نویسی با قلم درشت	دوشنبه ها	۰۹:۰۰ تا ۱۰:۳۰	۱۳ تیر ۱۴۰۱	۴ مهر ۱۴۰۱
خوش‌نویسی تحریری (با خودکار)	دوشنبه ها	۱۰:۴۵ تا ۱۲:۰۰	۱۳ تیر ۱۴۰۱	۴ مهر ۱۴۰۱
بوستان سعدی	دوشنبه ها	۱۲:۰۰ تا ۱۵:۰۰	۱۳ تیر ۱۴۰۱	۴ مهر ۱۴۰۱

 

درس‌های دورۀ عالی ادبیات فارسی و فرهنگ و هنرهای ایرانی

• دیوان حافظ: 

شمس‌الدین محمد شیرازی معروف به حافظ یکی از بزرگترین شاعران ایران و جهان است. او در قرن هشتم می‌زیست. دیوان حافظ کتابی است که می‌توان آن را یکی از بزرگ‌ترین شاهکارهای ادبی جهان دانست. اندیشۀ شاعرانه، درس‌های اخلاقی، نکات فلسفی، شوخی‌ها و طنز عرفانی و بسیاری از نقدها و انتقادهای اجتماعی از ویژگی‌های این کتاب ارزشمند است که بعد از قرن‌ها همچنان می‌درخشد و به اندیشه و جان خوانندگان طراوت می‌بخشد. اشعار حافظ عمیقاً با زبان فارسی آمیخته شده است، اما پیام‌های انسانی و اخلاقی آن به ایران و زبان فارسی محدود نمی‌شود و برای هر انسانی در هر جای جهان بسیار دلنشین و برای ساکنان سرزمین‌های دیگر آموزنده و نشاط‌آور است. نمونه:

ترسم که اشک در غم ما پرده‌دَر شود	وین راز سر به مهر به عالم سَمَر شود
گویند سنگ لعل شود در مقام صبر	آری شود ولیک به خون جـگر شود
خواهم شدن به میکده گریان و دادخواه	کز دست غم خلاص من آن جا مگر شود
در تنگنایِ حیرتم از نخوت رقیب	یا رب مباد آن که گدا معتبر شود
بس نکته غیرِ حُسن بِباید که تا کسی	مقبولِ طبعِ مردم صاحب نظر شود

 

 

 

 

 

 

 

• شعر معاصر فارسی:

ادبیات فارسی یکی از قدیمی‌ترین، گسترده‌ترین، و دلنشین‌ترین نمونه‌های ادبیات در جهان است. شعر فارسی در جهان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و شاعران بزرگ فارسی‌زبان مانند فردوسی، خیام، مولانا، سعدی و حافظ در سراسر جهان شناخته‌شده‌اند و طرفداران زیادی دارند. در درس شعر معاصر فارسی، زبان‌آموزان با زندگی و آثار چندین شاعر مشهور ایرانی در قرن حاضر آشنا می‌شوند و نکاتی را در مورد ویژگی‌های شعر معاصر فارسی و زبان و اندیشۀ شاعران ایران در زمانۀ ما می‌آموزند. نمونه: 

روزی ما دوباره کبوترهایمان را پیدا خواهیم کرد

ومهربانی دست زیبایی را خواهد گرفت

روزی که کمترین سرود

بوسه است

وهر انسان

برای هر انسان

برادری‌ست

                        (احمد شاملو)

 

• غزل‌های شمس تبریزی: 

در این دوره، دانشجویان با گزیده‌ای از غزل‌های مولانا جلال‌الدین محمد بلخی (معروف به مولوی و رومی) آشنا می‌شوند و نکات زبانی و ادبی مختلفی را دربارۀ شعر مولانا می‌آموزند. مولانا در سراسر جهان با عنوان "رومی" مشهور است و اشعار او به بسیاری از زبان‌های جهان ترجمه شده است، اما ظرافت‌های ادبی و زبانی اشعار او به بهترین حالت در زبان فارسی آشکار می‌شود، زیرا مولانا اشعار خود را به زبان فارسی سروده است. مولانا بیشتر غزل‌های خود را به یاد استاد عارف خود شمس تبریزی سروده است. نمونه: 

بِنْمای رُخ که باغ و گُلِسْتانَم آرزوست	بُگْشای لَبْ که قَندِ فراوانَم آرزوست
وَاللِّهْ که شهربی‌تو مرا حَبْس می‌شود	آوارگیِّ و کوه وبیابانَم آرزوست
زین خَلْقِ پُرشِکایَتِ گریانْ شُدم مَلول	آن هایْ هوی و نَعْرۀ مستانم آرزوست
گویاتَرَم زِ بُلبُل امِّا زِ رَشکِ عام	مُهراست بردَهانَم واَفْغانَم آرزوست
دی شیخ با چراغ هَمی‌گشت گِردِ شهر	کَزْ دیو ودَدْ مَلولَم و انسانَم آرزوست

 

 

 

 

 

 

 

 

• بوستان سعدی:

سعدی، شاعر و نویسندۀ بزرگ ایرانی، در قرن هفتم هجری می‌زیست.. او پس از تحصیل در بغداد، سفرهای بسیار به کشورهای مختلف جهان و کسب تجربه‌های فراوان به ایران بازگشت و شاهکارهای ارزشمندی دربارۀ زندگی و اخلاق بشری مانند بوستان و گلستان نوشت. این درس برای معرفی افکار و آموزه‌های سعدی و زیبایی‌های کتاب بوستان سعدی در نظر گرفته شده است و بر پایۀ کتاب‌های درسی ویژۀ غیرفارسی‌زبانان ارائه می‌شود. نمونه: 

یکی قطره باران ز ابری چکید	خجل شد چو پهنای دریا بدید
که جایی که دریاست من کیستم؟	گر او هست حقا که من نیستم
چو خود را به چشم حقارت بدید	صدف در کنارش به جان پرورید
سپهرش به جایی رسانید کار	که شد نامور لؤلؤ شاهوار
بلندی از آن یافت کو پست شد	درِ نیستی کوفت تا هست شد
تواضع کند هوشمند گزین	نهد شاخ پرمیوه سر بر زمین

 

 

• گلستان سعدی:

این کتاب دارای هشت باب است: باب اول در سیرت پادشاهان، باب دوم در اخلاق درویشان، باب سوم در فضیلت قناعت، باب چهارم در فواید خاموشی، باب پنجم در عشق و جوانی، باب ششم در ضعف و پیری، باب هفتم در تأثیر تربیت و باب هشتم در آداب صحبت. متن کتاب بسیار روان و ساده و در عین حال بسیار زیباست. سعدی، با داشتن تجربه‌های مختلف در زندگی و تکیه بر خرد خود، نوشته‌های بسیار پخته و واقع‌بینانه ‌ای در گلستان خلق کرده است و از مفاهیم عمیق و زیبایی سخن می‌گوید که تا به امروز قدیمی نشده است. نمونه: 

حکایت

لقمان را گفتند ادب از که آموختی گفت از بی‌ادبان. هر چه از ایشان در نظرم ناپسند آمد از فعل آن پرهیز کردم

نگویند از سر بازیچه حرفی            کزان پندی نگیرد صاحب هوش

وگر صد باب حکمت پیش نادان          بخوانند آیدش بازیچه در گوش

 

• شاهنامۀ فردوسی:

شاهنامه بزرگ‌ترین کتاب حماسی ایرانیان است. حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاعر حماسه‌سرای قرن چهارم هجری این کتاب ارزشمند را به شعر سروده است. اشعار این کتاب حاوی افسانه‌های شگفت‌انگیز و مفاهیم اساطیری، قهرمانی و اخلاقی است و بسیاری از آداب و رسوم فرهنگی ایران را در بر می‌گیرد. نمونه: 

چو خورشید تابان برآورد پر	سیه زاغ پران فرو برد سر
تهمتن بپوشید ببر بیان	نشست از بر ژنده پیل ژیان
کمندی به فتراک بر بست شست	یکی تیغ هندی گرفته بدست
بیامد بران دشت آوردگاه	نهاده به سر بر ز آهن کلاه
همه تلخی از بهر بیشی بود	مبادا که با آز خویشی بود
وزان روی سهراب با انجمن	همی می گسارید با رود زن
به شبگیر چون بردمید آفتاب	سر جنگ جویان برآمد ز خواب
بپوشید سهراب خفتان رزم	سرش پر ز رزم و دلش پر ز بزم
بیامد خروشان بران دشت جنگ	به چنگ اندرون گرزۀ گاورنگ
ز رستم بپرسید خندان دو لب	تو گفتی که با او به هم بود شب
که شب چون بدت روز چون خاستی	ز پیگار بر دل چه آراستی
ز کف بفگن این گرز و شمشیر کین	بزن جنگ و بیداد را بر زمین
نشنیم هر دو پیاده به هم	به می تازه داریم روی دژم
به پیش جهاندار پیمان کنیم	دل از جنگ جستن پشیمان کنیم

 

 

• مثنوی معنوی: 

مثنوی معنوی اثر ارزشمند جلال‌الدین محمد بلخی، شاعر بزرگ ایرانی در قرن ۷ هجری قمری است، این کتاب مهم‌ترین کتاب عرفانی در جهان فارسی‌زبان است. این کتاب ارزشمند دارای پیام‌های انسانی و اخلاقی بسیاری است که محدود به هیچ مرز و بومی نیست و هر انسان آگاهی را از هر جای جهان جذب می‌کند. ترجمۀ مثنوی به زبان‌های مختلف و استقبال از آن توسط سایر کشورها نشان می‌دهد که این کتاب یک شاهکار جهانی است و می‌تواند برای همۀ افراد جویای علم و معرفت آموزنده باشد. نمونه: 

بشنو از نی چون حکایت می‌کند	از جدایی ها حکایت می کند
کز نیستان تا مرا ببریده اند	در نفیرم مرد و زن نالیده اند
سینه خواهم شرحه شرحه از فراق	تا بگویم شرح درد اشتیاق
هر کسی کو دور ماند از اصل خویش	باز جوید روزگار وصل خویش
من به هر جمعیتی نالان شدم	جفت بدحالان و خوش حالان شدم
هر کسی از ظن خود شد یار من	از درون من نجست اسرار من
سر من از ناله من دور نیست	لیک چشم و گوش را آن نور نیست
تن ز جان و جان ز تن مستور نیست	لیک کس را دید جان دستور نیست
آتش است این بانگ نای و نیست باد	هر که این آتش ندارد نیست باد
آتش عشق است کاندر نی فتاد	جوشش عشق است کاندر می فتاد
نی حریف هر که از یاری برید	پرده هایش پرده های ما درید
همچو نی زهری و تریاقی که دید	همچو نی دمساز و مشتاقی که دید
نی حدیث راه پر خون می کند	قصه های عشق مجنون می کند
محرم این هوش جز بیهوش نیست	مر زبان را مشتری جز گوش نیست
در غم ما روزها بیگاه شد	روزها با سوزها همراه شد
روزها گر رفت گو رو باک نیست	تو بمان ای آن که چون تو پاک نیست

 

 

 

 

 

• منطق‌الطیر عطار نیشابوری:

منطق‌الطیر شعر عرفانی عطار نیشابوری، شاعر و عارف قرن ۶ و ۷ هجری است که مطالب جالب و شگفت‌انگیزی را در مورد اصول اولیۀ عرفان، حکمت و دانش به خوانندگان خود می‌آموزد. نمونه: 

مرحبا ای مرغ زرین، خوش درآی	گرم شو در کار و چون آتش درآی
هر چه پیشت آید از گرمی بسوز	ز آفرینش چشم جان کل بدوز
چون بسوزی هر چه پیش آید ترا	نزل حق هر لحظه بیش آید ترا
چون دلت شد واقف اسرار حق	خویشتن را وقف کن بر کار حق
چون شوی در کار حق مرغ تمام	تو نمانی حق بماند والسلام
مجمعی کردند مرغان جهان	آنچ بودند آشکارا و نهان

 

 

 

 

 

 

• تاریخ و فرهنگ ایران: 

این دورۀ آموزشی به معرفی و مطالعۀ تاریخ طولانی ایران‌زمین (بیش از ۲۵۰۰ سال) در دوره‌های مختلف سیاسی و همچنین فرهنگ ایران از ابتدا تا اکنون اختصاص دارد. نمونه: 

زبان‌های ایرانی به سه دوره باستان، میانه و نوین تقسیم می‌شوند. این دوره‌ها با دوره‌های تاریخ ایران مطابقت دارند؛ به این ترتیب که دوره باستان مربوط به زمان پادشاهی هخامنشی، دوره میانه مربوط به زمان پادشاهی ساسانی و دوره نوین مربوط به زمان ورود اسلام به ایران تا به امروز است. طبق اسناد موجود، زبان فارسی «تنها زبان ایرانی» است که میان سه دورۀ آن روابط زبانی نزدیکی برقرار است. «پارسی باستان» در زمان پادشاهی هخامنشی گفتگو می‌شده‌است. کهن‌ترین متن نوشته‌شده به آن مربوط به سنگ‌نوشتۀ «بیستون» است که به زمان داریوش بزرگ (فرمانروایی در ۵۲۲–۴۸۶ پ. م) بازمی‌گردد. خط پارسی باستان، خط میخی بوده‌است و به نظر می‌رسد در زمان هخامنشی، چندان در میان توده‌ها رایج نبوده‌است و تنها خطی ادبی برای نوشتن سنگ‌نوشته‌ها بوده‌است. پارسی باستان از نظر دستوری پیچیده‌تر از نسل‌های بعدیِ «فارسی» بود.

• دورۀ موسیقی ایرانی:

در این دوره برای یادگیری زبان فارسی از طریق موسیقی، چند قطعه آواز معروف موسیقی کلاسیک ایرانی به صورت هماهنگ و نوازندگی گروهی آموزش داده می‌شود. در پایان دوره علاوه بر درک بهتر واژگان و مفاهیم فارسی، با موسیقی زیبای ایرانی نیز آشنا خواهید شد. همچنین امکان فراگیری مبانی نظری عمومی و تخصصی موسیقی ایرانی و نواختن سازهای ایرانی مانند سه‌تار، تار، سنتور، نی، دف، تمبک، کمانچه و … وجود دارد. نمونه: 

• دورۀ آموزش خوش‌نویسی با قلم درشت: 

خوش‌نویسی یکی از هنرهای تجسمی است که در ایران و زبان فارسی پیشینۀ دیرینه‌ای داشته و از اهمیت زیادی برخوردار است. خوش‌نویسان قدیم ایران با تأکید بر اصول زیبایی‌شناسی، خط‌ها و شیوه‌های متعددی از خوش‌نویسی را برای ما به یادگار گذاشته‌اند که ارادتمندان بی‌شماری دارد. در این دوره، نستعلیق و نستعلیق شکسته و فارسی‌نویسی از گنجینۀ خوش‌نویسی صنعتی آموزش داده می‌شود. نمونه: 

• دورۀ آموزش خوش‌نویسی با خودکار:

 خوش‌نویسی یکی از هنرهای محبوب است که در ایران و در عرصۀ زبان فارسی پیشینۀ دیرینه‌ای دارد. خوش‌نویسان قدیم ایران با تکیه بر اصول زیبایی‌شناسی، شیوه‌های متعددی از خوش‌نویسی را برای ما به یادگار گذاشته‌اند. در این دوره خوشنویسی با خودکار آموزش داده می‌شود. نمونه: 

---

 

مدرسان دورۀ عالی ادبیات فارسی و فرهنگ و هنرهای ایرانی

	دکتر ضیاء قاسمی    دروس: شعر معاصر فارسی، غزلیات شمس تبریزی    پیشینۀ شغلی
	دکتر فرناز فتوحی   دروس: بوستان سعدی، گلستان سعدی   پیشینۀ شغلی
	دکتر حمید عابدیها   دروس: دروس حافظ، منطق الطیر و مثنوی معنوی مولوی   پیشینۀ شغلی