محمد پروین گنابادی

‌استاد محمد پروین گنابادی در ۱۲۸۲ ش. در روستای کاخک گناباد چشم به جهان گشود. پس از آنکه دورۀ مکتب‌خانه را در زادگاه به پایان رساند، برای ادامۀ تحصیل به تون (فردوس)، قائن و در پانزده‌سالگی به مشهد رفت. او در کسوتِ طلبگی در مدارس علمیه به تحصیل پرداخت و در همین دوره به به حلقۀ درس ادیب نیشابوری پیوست و نزد او عروض و قافیه و امّهات متون ادبی فارسی و عربی را خواند و به خواست مرحوم ادیب تخلص «پروین» را برای شاعری برگزید که بعدها نام خانوادگی‌اش شد. او چندین سال در مدارس مشهد به تدریس مشغول بود و مقالاتی در زمینۀ تعلیم و تربیت نوشت. پس از شهریور ۱۳۲۰ به فعالیت‌های سیاسی روی آورد. در ۱۳۲۲ رئیس دانشسرای دختران مشهد شد و در همان سال به نمایندگی مردم سبزوار به مجلس شورای ملی راه یافت و به تهران رفت.

او در اوایل سال ۱۳۲۸ با معرفی محمدتقی مدرس رضوی، به جمع همکاران دهخدا در تألیف لغت‌نامه پیوست و در استخراج لغات از متون مهم عربی و فارسی و تهیۀ تراجم احوال با دهخدا همکاری کرد و تألیف بخش‌هایی از حرف «الف» (اَسید – اطلخمام)، تمامی حرف «ذ» (ذ – ذیونوسیوس)، بخش‌هایی از حرف‌های «ط» (ط – طغیة / طهرانی – طیهوج) و «ی» (ی – یافتجه <مشترک>) / یافتن – یعافیر <مشترک>) را به انجام رساند و از ۱۳۳۸ به بعد به عنوان عضو هیئت مقابله به ویرایش و تصحیح تألیفات دیگر همکارانش مشغول شد.

گنابادی سال‌های بسیاری به بررسی کتاب‌های درسی وزارت آموزش و پرورش اشتغال داشت، نیز در دوره‌ای که علی‌اکبر سیاسی رئیس دانشگاه تهران بود، تصحیح کتاب‌های علمی دانشگاهی به وی واگذار شد.

دانشگاه تهران در ۱۳۵۵ به وی دکترای افتخاری داد. وی علاوه بر مشارکت در تألیف لغت‌نامه و مشارکت با علی‌اصغر حکمت در تصحیح چهار جلد کشف‌الاسرار، در تدوین فرهنگ تاریخی زبان فارسی نیز با دکتر پرویز ناتل خانلری همکاری داشت. از آثار مهم او ترجمۀ مقدمۀ ابن خلدون است.

زنده‌یاد محمد پروین گنابادی در اول شهریورماه ۱۳۵۷ در تهران درگذشت و در بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

از آثار او

• روح تربیت (ترجمه)

• راهنمای مطالعه و معرفی کتاب‌های خواندنی

• فنّ مناظره

• شیوۀ نگارش

• پرورش اراده

• بخش‌هایی از لغت‌نامۀ دهخدا: ۸۲۷ صفحه

• دستور زبان فارسی و خودآموز املاء و انشا

• تاریخ بلعمی (تصحیح، تکمیل کار ناتمام محمدتقی بهار)

• برگزیدۀ مشترک یاقوت حموی (ترجمه)

• مقدمۀ ابن خلدون (ترجمه)

• قواعد کلی عربی (با همکاری یدالله شکری)

• بازی‌های محلی

در این قسمت می‌توانید صفحۀ ویکی‌پدیای محمد پروین گنابادی را مشاهده کنید.