واژه‌شناسی - ۴۶

یک فنجان واژه‌شناسی - ۴۶
بهروز صفرزاده
...................................................
ویروس
وام‌واژۀ فرانسویِ «ویروس» (virus) از ریشۀ لاتینی و در اصل به معنیِ «مادۀ سمی» است.
این واژه در اواخرِ قرنِ هجدهمِ میلادی کم‌کم معنیِ «عاملِ بیماری‌زا» را یافت و از اواخرِ قرنِ نوزدهم نیز در معنیِ امروزی‌اش به کار رفته‌است.
واژۀ «بیش» در متونِ کهنِ فارسی به معنیِ نوعی گیاه با ریشۀ بسیار سمی است که همان زهرِ هَلاهِل است. واژۀ «بیش» و واژۀ «ویروس» هر دو از ریشۀ هند و اروپاییِ مشترکِ -ueis* هستند. در زبانِ اوستایی -vish به معنیِ «سم» است.
...................................................
پی‌نوشت: «یک فنجان واژه‌شناسی» سلسله یادداشت‌هایی است که به کالبدشکافیِ برخی واژه‌های رایج در فارسی می‌پردازد و چند و چونِ پیدایش و تحولِ آن‌ها را می‌کاود. این یادداشت‌ها را آقای بهروز صفرزاده، از اعضای هیئتِ مؤلفانِ مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا، نوشته و هر هفته یکی از آن‌ها در وب‌گاه و شبکه‌های اجتماعیِ مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا منتشر می‌شود. امیدواریم هر فنجان از این واژه‌شناسی به کامتان گوارا باشد.