لغت‌نامه

راهنمای استفاده از لغت‌نامهٔ دهخدا
نمایش ۱ تا ۳۰ مورد از کل ۳۴۳٬۳۱۸ مورد.
#مدخلمعنی
 
۱چاق (ترکی، ص) سمین. درشت. فربی. بسیار گوشت. مقابل لاغر. سطبر. (غیاث). فربه و کلفت از انسان و حیوان. (فرهنگ نظام). فربه. (ناظم الاطباء). || بمعنی صحت باشد. (برهان). صحیح و تندرست. (آنندراج). تندرست. (غیاث) (فرهنگ نظام). تندرست و سلامت. (ناظم الاطباء).
۲چا (چینی، اِ) معروف و مشهور است به «چای» معرب آن «صای» و «شای» و آن برگی است که از چین و ختا آورند و در آب جوشانیده مانند قهوه خورند. در برهان آمده که چون مردم تبت شراب بسیار میخورند ...
۳ثیرما (معرب، اِ) به یونانی آب گرم. او گرم. (نخبةالدهر). آب گرم معدنی. حمام گرم معدنی. رجوع به ثرمة شود.
۴بطپانچه روی خود را سرخ داشتن [ بِ طَ چَ / چِ یِ خوَدْ / خُدْ سُ تَ ] (مص مرکب) یعنی در عین حزن و اندوه مسرور و شادمان بودن تا موجب شماتت اعدا نشود. (از آنندراج).
۵تدو [ تَ ] (اِ) جانوری باشد سرخ رنگ که بیشتر در حمامها پیدا شود. (فرهنگ جهانگیری). کرم سرخ رنگ که بیشتر در حمامها باشد. (فرهنگ رشیدی). جانوری است سرخ رنگ و پردار که اغلب در حمامها میباشد و آنرا بعربی ابن ...
۶ترائق [ تَ ءِ ] (ع اِ) جِ ترقوه. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) .
۷توتکی [ تو تَ ] (اِ) درمی بوده است از پیش چون کژکی و فنجی. (لغت فرس اسدی چ اقبال ص ۵۲۷). یک قسم درمی که در قدیم رایج بوده و توبکی نیز گویند. (ناظم الاطباء). قسمی زر مسکوک. (یادداشت بخط مرحوم ...
۸جربوز [ جَ ] (اِ) بقلهٔ یمانیه است. (فهرست مخزن الادویه). اربوز. یربوز. سلق. (فرهنگ فرانسه به فارسی نفیسی). رجوع به بقلهٔ یمانیه شود.
۹جشک [ جَ شَ ] (هندی، اِ) یک شصتم دقیقه. شصت یکِ دقیقه. ثانیه. (تحقیق ماللهند).
۱۰جرمبتن [ جَ مَ بَ تَ ] (اِخ) نام یکی از بلاد جنوبی هند. رجوع به تحقیق ماللهند ص ۱۵۴ شود.
۱۱جرمرنگ [ جَ مَ رَ ] (اِخ) یعنی ملون الجلود، نام یکی از بلاد هند میان مغرب و شمال. رجوع به تحقیق ماللهند ص ۱۵۶ شود.
۱۲دب اکبر [ دُبْ بِ اَ بَ ] (ترکیب وصفی، اِ مرکب) خرس بزرگ. || (اِخ) خرس بزرگ از صور شمالیست. (التفهیم). صورت چهارم از صور شمالیهٔ فلکی قدماء و آنرا بنات نعش کبری نیز گویند. (مفاتیح العلوم). بنات النعش کبری. صورتی ...
۱۳تیسه ران دوبور [ سِ دُ بُ ] (اِخ) لئون. رجوع به تسران دوبور شود.
۱۴قاسم آبادحاجی محمد صادق [ سِ دِ مُ حَ مْ مَ صا دِ ] (اِخ) دهی است از دهستان حومهٔ باختر رفسنجان. در ۲۰۰۰گزی باختر رفسنجان، کنار شوسهٔ رفسنجان به یزد. جلگه، سردسیر، سکنهٔ آن ۱۸۰ تن. آب آن از قنات، محصول آن غلات، پسته و پنبه ...
۱۵شعبهٔ محمد قلیخان و نجفقلیخان. [ شُ بِ یِ مُ حَ مْ مَ قُ نُ نَ جَ قُ ] (اِخ) تیره ای از ایل بیرانوند. (جغرافیای سیاسی کیهان ص ۶۷).
۱۶غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم [ غُ رَ رُ اَ رِ مُ کِلْ فُ سِ وَ یَ رِ هِ ] (اِخ) از جملهٔ کتابهای نفیس که مربوط به تاریخ سلاطین ایران و شرح احوال آنان است و در سنهٔ ۱۹۰۰ م. به تصحیح و ترجمهٔ هـ. ...
۱۷تیله مون [ لِ مُ ] (اِخ) تاریخدان فرانسوی.
۱۸دبه <۵۳۰۶۴۰۰۷۰۱۱۰۴۷۰۰۱>... [ دَبْ بَ / بِ ] (از ع، اِ) نام ظرفی است که از چرم خام سازند و در آن روغن و امثال آن کنند و مسافران با خود دارند. ظرفی معین و مقرر که از چرم خام باشد و اکثر ...
۱۹جابالپور (اِخ) شهری از هندوستان (ایالت مرکزی) در کنار آب راههٔ نربوداه و آمتی ، دارای ۱۰۸۸۰۰ تن سکنه و کرسی ایالتی بهمین نام دارای کارخانه های فرش و منسوجات و تجارت آن رونقی دارد ایالت مزبور ۲۳۹۶۰۰۰ تن سکنه دارد.
۲۰ثیادوس (اِخ) ظاهراً اصل کلمهٔ نیاطوس نام پسر موریق (موریس). ملک روم که به خسرو دوم (پرویز) در دفع بهرام چوبین مدد کرد. (مجمل التواریخ و القصص ص ۷۸ ...
۲۱ر
۲۲ر
۲۳د
۲۴ع
۲۵ط
۲۶ص
۲۷ص
۲۸ذ
۲۹احمولة البروجردی [ ؟ تُلْ بُ جِ ] (اِخ) رجوع بمحاسن اصفهان مافروخی ص ۳۸ شود.
۳۰ادوجشنس [ ؟ جِ نِ ] (اِ) نامی از نامهای فارسی و جزء دوم محرف گشنسب [ گُشن اسب ]، بمعنی دارندهٔ اسب فحل است.