لغت‌نامه

راهنمای استفاده از لغت‌نامهٔ دهخدا
نمایش ۹۱ تا ۱۲۰ مورد از کل ۳۴۳٬۳۱۸ مورد.
#مدخلمعنی
 
۹۱آب بخشان [ آبْ، بَ ] (اِخ) نام رودیست در طرف غرب ایران که خط سرحدی ایران و عراق از آن گذرد و معروفست به نمود. || نام محله ای باصفهان.
۹۲آب بخش کن [ آبْ، بَ کُ ] (اِ مرکب) مَقْسم و محل بخشیدنِ آب. || (اِخ) نام محله ای بطهران.
۹۳آب برز [ آبْ، بُ ] (اِخ) نام شعبه ای از رود کارون.
۹۴آب برین [ آبْ، بَ ] (اِ مرکب) کنار جوی را گویند که زیرش مجوف باشد و هر دم آب در آنجا رخنه کند و بیرون رود یا پیوسته تراوش میکرده باشد. (برهان).
۹۵آب بزرگ [ بِ بُ زُ ] (اِخ) نام شعبهٔ غربی و اصلی رود کارون که در بند قیر بشعبهٔ شرقی یا آب گرگر پیوندد.
۹۶آب بقا [ بِ بَ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) آب زندگانی.
۹۷آب بن [ بِ بُ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) سادآوران. و آن چیزی است چون صمغ که در بیخ درخت گردکان کهنه و مجوف یابند.
۹۸آب بند [ آبْ، بَ ] (نف مرکب) آنکه ماست و پنیر و سرشیر و خامه کند. || آنکه درزهای ظروف فلزین با موم مذاب یا قلعی سد سازد. || آنکه یخ ...
۹۹آب بندی [ آبْ، بَ ] (حامص مرکب) شغل و عمل آب بند.
۱۰۰آب بنفشه [ بِ بَ نَ شَ / شِ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) عطر و عرق بنفشه : و از وی [ از پارس ] آب گل و آب بنفشه و آب طلع... خیزد. (حدودالعالم).
۱۰۱آب بوری [ بِ بو ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) دوائی است که زنان با آن رنگ موی گیسوان بگردانند برنگ خرمایی روشن.
۱۰۲آب بین(نف مرکب) آب شناس.
۱۰۳آب بینی(حامص مرکب) عمل آب بین.
۱۰۴آب بینی [ بِ بی ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) مخاط. مُرگ. خلم.
۱۰۵آب پاش(اِ مرکب) آوندی که بدان بر زمین و گُل و چمن آب پاشند. رشاشه. آب پاچ.
۱۰۶آب پاشی(حامص مرکب) عمل آب پاشیدن بر گل و جز آن.
۱۰۷آب پخته [ پُ تَ / تِ ] (اِ مرکب) آش اماج. || آب سرد. آب سر. || (ن مف مرکب) جوشانیده.
۱۰۸آب پز [ پَ ] (ن مف مرکب) تخم مرغ یا گوشت به آب ساده و بی روغن پخته. مسلوق و مسلوقه.
۱۰۹آب پشت [ بِ پُ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) نطفه. منی. آب مردی : آب رخ زآب پشت بگریزد کآب پشت آب رویها ریزد.سنائی.
۱۱۰آب پنیر [ بِ پَ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) ماءالجبن. (تحفه).
۱۱۱آبت [ بِ ] (ع ص) سخت گرم (روز).
۱۱۲آبتاب(نف مرکب / ص مرکب) مشعشع.
۱۱۳آب تابه [ تا بَ / بِ ] (اِ مرکب) ظرفی که در آن آب گرم کنند. || ابریق. آفتابه.
۱۱۴آب تاختن [ تَ ] (مص مرکب) میختن. میزیدن. (صحاح الفرس): ز قلب آنچنان سوی دشمن بتاخت که از هیبتش شیر نر آب تاخت.رودکی. و سنگ اندر کمیزدان و دشخواری آب تاختن. (التفهیم).
۱۱۵آب تبرستان [ بِ تَ بَ رِ ] (اِخ) نام چشمه ای بر کوهی از تبرستان که گویند چون بانگ بر او زنی بازایستد و چون بازایستی روان شود.
۱۱۶آب تبریه [ بِ تَ بَ ری یَ ] (اِخ) بگفتهٔ فرهنگ نویسان نام چشمه ای است نزدیک اردن که هفت سال روان و هفت سال خشک است.
۱۱۷آب تراز [ تَ ] (اِ مرکب) طراز بنایان که در درون آب دارد. - آب تراز کردن زمین؛ تسطیح آن برای جریان آب.
۱۱۸آب ترازو [ تَ ] (اِ مرکب) دانش تسطیح زمین و کاریز سهولت جریان آب را. - آب ترازو کردن؛ تسطیح زمین و کاریز بصورتی که آب جریان کند.
۱۱۹آب تراش کردن [ تَ کَ دَ ] (مص مرکب) خراشیدن خیار و خربزه و امثال آن با کفچه سهولت مضغ را.
۱۲۰آب تره [ تَ رَ / رِ ] (اِ مرکب) گیاهی است آبی با برگهای مایل بتدویر و زبانگز چون ترتیزک و در چهارمحال اصفهان آن را بَکلو گویند، و آن از احرار بُقول است.