لغتنامه
نمایش ۶۱ تا ۹۰ مورد از کل ۳۴۳٬۳۱۶ مورد.
# | مدخل | معنی |
---|---|---|
| ||
۶۱ | آب دزفول | [ بِ دِ ] (اِخ) آبدیز. |
۶۲ | آب دست | [ بِ / بْ دَ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) آبدست. آبی که بیشتر با دو ظرف موسوم به آفتابه لگن پیش از طعام و بعد از طعام برای شستن دست و دهان بکار است : حورعین را ببهشت آرزو آید ... |
۶۳ | آب دندان | [ بِ دَ ] (ترکیب اضافی، اِ
مرکب) صفا و برق دندان :
بیا و بوسه بده زآن دهان خندانت
که در دلم زده آتش بس آب
دندانت.نزاری. |
۶۴ | آب دهان | [ بِ دَ ] (ترکیب اضافی، اِ
مرکب) بزاق. بصاق. خیو. تفو. خدو.
- امثال:
آب دهان برای چیزی رفتن؛ خواهان و آرزومند آن بودن. |
۶۵ | آب دیده | [ بِ دی دَ / دِ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) اشک : فرنگیس چون روی بهزاد دید شد از آب دیده رخش ناپدید.فردوسی. سزد که دو رخ کاریز آب دیده کنی که ریزریز بخواهدْت ریختن کاریز.کسائی. بدم چو بلبل و ... |
۶۶ | آب رخ | [ بِ رُ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) اعتبار. جاه. آبرو: آب رخ زآب پشت بگریزد کآب پشت آب رویها ریزد.سنائی. در جستن نان آب رخ خویش مریزید در نار مسوزید روان از پی نان را.سنائی. خاقانیا ز نان طلبی آب ... |
۶۷ | آب رز | [ بِ رَ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب)
در تداول شعرا، شراب. خمر:
آب رز باید که باشد در صفا چون آب زر
گر ز زَرّ مغربی ساغر نباشد گو مباش.
ابن یمین. |
۶۸ | آب رفتن | [ رَ تَ ] (مص مرکب) کوتاه شدن جامهٔ نو پس از شسته شدن آن. |
۶۹ | آب زال | [ بِ ] (اِخ) نام یکی از آبراهه های کشگان رود که در نزدیکی قلعهٔ قاسم بدان می پیوندد. |
۷۰ | آب زدن | [ زَ دَ ] (مص مرکب) آب افشاندن و پاشیدن، بچیزی یا بجایی. |
۷۱ | آب زر | [ بِ زَ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) زر محلول که بدان نویسند و تذهیب کنند. معرّب آن زریاب و بتصحیف زرباب است : کسی گفت چگونه میبینی این دیبای مُعْلَم را بر این حیوان لایعلم؟ گفتم خطی ... |
۷۲ | آب زرتاب | [ بِ زَ ] (ترکیب وصفی، اِ مرکب) آبی که در آن زر تفته فروبرده سرد کنند و در طب بکار بوده است. |
۷۳ | آب زرد | [ بِ زَ ] (اِخ) نام یکی از آبراهه های رود جراحی، و آن را آب زلال هم میخوانند. |
۷۴ | آب زرشک | [ بِ زِ رِ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) آبی که از تر نهادن و خیسانیدن زرشک حاصل کنند. |
۷۵ | آب زلال | [ بِ زُ ] (اِخ) آب زرد. نام یکی از دو آبراههٔ رود جراحی. |
۷۶ | آب زندگانی | [ بِ زِ دَ / دِ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) آب حیات. آب خضر. آب زندگی. آب بقاء. ماءالحیات : ابر آب زندگانی اوست من زنده شوم چون یکی قطره ز ابرش در دهان من چکید. ناصرخسرو. و آب ... |
۷۷ | آب زندگی | [ بِ زِ دَ / دِ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) آب حیات. آب خضر. آب زندگانی. آب بقا. ماءالحیات. چشمهٔ خضر. چشمهٔ زندگی : با که گویم در همه ده زنده کو سوی آب زندگی پوینده کو؟مولوی. ... |
۷۸ | آب سار | [ بِ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) در قزوین و قمشه و سمیرم فارس نام چشمه هائی است که بزعم عوام افشاندن آب آن در مزارعی که ملخ بدانجا فرود آمده باشد سبب آمدن مرغ سار که ملخ ... |
۷۹ | آب سبز | [ بِ سَ ] (ترکیب وصفی، اِ مرکب) نام بیماریی در چشم، بسیار شایع که از فشار درونی چشم پدید آید. |
۸۰ | آب سرخ | [ بِ سُ ] (ترکیب وصفی، اِ
مرکب) شراب. خمر:
من و آب سرخ و سر سبز شاه
جهان گو فروشو به آبِ سیاه.نظامی. |
۸۱ | آب سردی | [ بِ سَ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) آب که پس از بول از مجری برآید. ودی. وذی. (زمخشری). |
۸۲ | آب سفید | [ بِ سَ / سِ ] (ترکیب وصفی، اِ مرکب) نام علتی در چشم. رجوع به آب مروارید شود. |
۸۳ | آب سکندر | [ بِ سِ کَ دَ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) آب زندگی. |
۸۴ | آب سیاه | [ بِ ] (ترکیب وصفی، اِ مرکب)
آب سیه. کوری تام یا ناقص که از ضمور و
اطروفیایِ عصب باصره پدید آید:
ز سهم خدنگت بروز سپید
درآید بچشم خور آب سیاه.
کمال الدین اسماعیل. و چشم آب سیاه آورده را ... |
۸۵ | آب شبی | [ بِ شَ بْ بی ] (ترکیب وصفی، اِ مرکب) آب معدنی که در آن شَبّ یا زاج باشد. |
۸۶ | آب شور | [ بِ ] (اِخ) نام یکی از سه آبراههٔ رود طاب در حدود فارس، و نام دیگر آن آب شولستان است. |
۸۷ | آب شوره | [ بِ رَ / رِ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) آبی که با شورهٔ قلمی خنک شده باشد. |
۸۸ | آب شیرین | [ بِ ] (اِخ) نام محلی کنار راه سیرجان و بندرعباس میان زرتو و سرزه. || نام یکی از سه آبراههٔ رود طاب، و آن را آب خیرآباد هم مینامند. |
۸۹ | آب صورت | [ بِ رَ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) آب دست و روی شستن. |
۹۰ | آب طبرستان | [ بِ طَ بَ رِ ] (اِخ) رجوع به آب تبرستان شود. |