لغتنامه
نمایش ۳۱ تا ۶۰ مورد از کل ۳۴۳٬۳۱۶ مورد.
# | مدخل | معنی |
---|---|---|
| ||
۳۱ | آب انداختن | [ اَ تَ ] (مص مرکب) میختن ستور. || پختگی آغازیدن میوه. || جدا شدن آب ماست و آش سرد و جز آن از دیگر اجزاء. |
۳۲ | آب انگور | [ بِ اَ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) شراب. باده : آب انگور بیارید که آبان ماهست آب انگور خزانی را خوردن گاهست. منوچهری. ای یارِ سرود و آب انگور نه یار منی بحق والطور.ناصرخسرو. زاهد گوید که جنت و حور خوش است ... |
۳۳ | آب ایستاده | [ بِ دَ ] (اِخ) نام دریاچه ای از افغانستان در جنوب غربی غزنین بفاصلهٔ ۸۰هزار گز. وسعت آن برحسب بسیاری و اندکیِ باران کم و بیش شود. |
۳۴ | آب باران | [ بِ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) ماءالمطر. (تحفه). |
۳۵ | آب بزرگ | [ بِ بُ زُ ] (اِخ) نام شعبهٔ غربی و اصلی رود کارون که در بند قیر بشعبهٔ شرقی یا آب گرگر پیوندد. |
۳۶ | آب بقا | [ بِ بَ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) آب زندگانی. |
۳۷ | آب بن | [ بِ بُ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) سادآوران. و آن چیزی است چون صمغ که در بیخ درخت گردکان کهنه و مجوف یابند. |
۳۸ | آب بنفشه | [ بِ بَ نَ شَ / شِ ] (ترکیب
اضافی، اِ مرکب) عطر و عرق بنفشه : و
از وی [ از پارس ] آب گل و آب بنفشه و آب
طلع... خیزد. (حدودالعالم). |
۳۹ | آب بوری | [ بِ بو ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) دوائی است که زنان با آن رنگ موی گیسوان بگردانند برنگ خرمایی روشن. |
۴۰ | آب بینی | [ بِ بی ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) مخاط. مُرگ. خلم. |
۴۱ | آب پشت | [ بِ پُ ] (ترکیب اضافی، اِ
مرکب) نطفه. منی. آب مردی :
آب رخ زآب پشت بگریزد
کآب پشت آب رویها ریزد.سنائی. |
۴۲ | آب پنیر | [ بِ پَ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) ماءالجبن. (تحفه). |
۴۳ | آب تاختن | [ تَ ] (مص مرکب) میختن.
میزیدن. (صحاح الفرس):
ز قلب آنچنان سوی دشمن بتاخت
که از هیبتش شیر نر آب تاخت.رودکی.
و سنگ اندر کمیزدان و دشخواری آب
تاختن. (التفهیم). |
۴۴ | آب تبرستان | [ بِ تَ بَ رِ ] (اِخ) نام چشمه ای بر کوهی از تبرستان که گویند چون بانگ بر او زنی بازایستد و چون بازایستی روان شود. |
۴۵ | آب تبریه | [ بِ تَ بَ ری یَ ] (اِخ) بگفتهٔ فرهنگ نویسان نام چشمه ای است نزدیک اردن که هفت سال روان و هفت سال خشک است. |
۴۶ | آب تنزیه | [ بِ تَ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) پیش یهود آبی است آمیخته بخاکستر گاو سوخته [ گاوی سرخ که بنی اسرائیل بکشتن و سوختن آن مأمور شدند ] و چوب سرو و زوفا و ارغوان و آن را بر ... |
۴۷ | آب جو | [ بِ جَ / جُو ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) فوگان. فقاع. فقع. نبید جو. آخسمه. آخمسه. جعه . و قسم ستبر آن را بوزه گویند. || ماءالشعیر. آبی که در آن جو مقشر جوشانیده باشند مداوا را. |
۴۸ | آب جوش | [ بِ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) آبی که در آن جوش یعنی بی کربنات سود و حامض طرطیر کرده و چون گوارشی آشامند. || (ترکیب وصفی، اِ مرکب) آب جوشان. |
۴۹ | آب چکیده | [ بِ چَ / چِ دَ / دِ ] (ترکیب وصفی، اِ مرکب) آب که از کوزه و جز آن ترابد. ماءالقطر. (تحفه). |
۵۰ | آب حسرت | [ بِ حَ رَ ] (ترکیب اضافی، اِ
مرکب) اشک :
بگذاشتند ما را در دیده آب حسرت
گریان چو در قیامت چشم گناهکاران.
سعدی.
هر می لعل کز آن دست بلورین ستدیم
آب حسرت شد و در چشم گهربار بماند.
حافظ. |
۵۱ | آب حیات | [ بِ حَ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) آب زندگانی : آب حیات زیر سخنهای خوب اوست آب حیات را بخور و جاودان ممیر. ناصرخسرو. کنونم آب حیاتی بحلق تشنه فروکن نه آنگهی که بمیرم به آب دیده بشویی. سعدی. سیاهی گر بدانی ... |
۵۲ | آب حیوان | [ بِ حَ یْ / حِ یْ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) آب زندگانی : خردیافته مرد یزدان پرست بدو در یکی چشمه گوید که هست گشاده سخن مرد با رای و کام همی آب حیوانْش خواند بنام.فردوسی. چنین ... |
۵۳ | آب خاکستر | [ بِ کِ تَ ] (اِخ) نام رودی در حدود ایران و روس که به رود لائین پیوندد. |
۵۴ | آب خضر | [ بِ خِ ] (ترکیب اضافی، اِ
مرکب) آب زندگانی، و مجازاً علم لدنّی.
(برهان):
در کلک تو سرّ غیب مضمر
در لفظ تو آب خضر مدغم.
کمال الدین اصفهانی. |
۵۵ | آب خفته | [ بِ خُ تَ / تِ ] (ترکیب وصفی، اِ مرکب) آب راکد. || آب جاری که جریان آن از تراکم یا همواری مجری محسوس نباشد. |
۵۶ | آب خوردن | [ خوَرْ / خُرْ دَ ] (مص
مرکب) آشامیدن آب :
هرچند خلنده ست چو همسایهٔ خرماست
بر شاخ چو خرماش همی آب خورَد خار.
ناصرخسرو. - در یک آب ... |
۵۷ | آب دادن | [ دَ ] (مص مرکب) آبیاری کردن. پسانیدن. |
۵۸ | آب داغ | [ بِ ] (ترکیب وصفی، اِ مرکب) آب جوشانیده. آب گرم کرده: یک استکان آب داغ. |
۵۹ | آب در خصیه | [ دَ خُ یَ / یِ ] (اِ مرکب)اُدره. قیل الماء. قیله. |
۶۰ | آب درخت کافور | [ بِ دِ رَ تِ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) ماءالکافور. (تحفه). |