لغت‌نامه

راهنمای استفاده از لغت‌نامهٔ دهخدا
نمایش ۱ تا ۲۹ مورد از کل ۲۹ مورد.
#مدخلمعنی
 
۱مروارید[ مُ رْ ] (اِخ) دهی است از دهستان کوهستان بخش داراب شهرستان فسا، در ۲۴هزارگزی شمال داراب و در منطقهٔ کوهستانی معتدل واقع و دارای ۶۹۴ تن سکنه است. آبش از چشمه، محصولش بادام، مویز، گردو، انجیر و شغل مردمش زراعت، باغبانی، ...
۲مروارید[ مُ رْ ] (اِخ) دهی است از دهستان سور سور بخش کامیاران شهرستان سنندج، در ۱۲هزارگزی شمال کامیاران کنار راه کرمانشاه به سنندج، در منطقه کوهستانی معتدل واقع و دارای ۵۲۴ تن سکنه است. آبش از چشمه، محصولش غلات و ...
۳مروارید[ مُ رْ ] (اِخ) دهی است از دهستان کزاز بالا بخش سربند شهرستان اراک، در ۱۵هزارگزی شمال غربی آستانه و ۸ هزارگزی راه همدان به اراک و در دامنهٔ سردسیری واقع و دارای ۶۵۶ تن سکنه است. آب آن از قنات، محصولش ...
۴مروارید[ مُ رْ ] (اِخ) دهی است از دهستان حومهٔ بخش مرکزی شهرستان زنجان، در ۳۳هزارگزی شرق زنجان و ۹هزارگزی راه طهران به زنجان و در دامنهٔ سردسیری واقع و دارای ۴۱۲ تن سکنه است. آب آن از چشمه، محصولش غلات و ...
۵مروارید[ مُ رْ ] (اِ) یک نوع مادهٔ صلب و سخت و سپید و تابان که در درون بعضی صدفها متشکل می گردد و یکی از گوهرها می باشد. (ناظم الاطباء). مروارید افخر سایر جواهر است و بعضی برآنند که از جنس ...
۶آب مروارید [ بِ مُ رْ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) نام بیماریی در چشم که از کدورت زجاجیه یا پرده های آن حاصل شود و موجب عمای تام یا ناقص گردد. و آن را آب سپید و آب سفید نیز گویند. ...
۷توپ مروارید[ پِ مُ رْ ] (اِخ) توپ بزرگ در ارگ طهران که سابقاً زنان به شب چهارشنبه سوری برای بخت گشائی از زیر آن می گذشتند. (از یادداشت های بخط مرحوم دهخدا).
۸چشمه مروارید[ چَ مَ مُ رْ ] (اِخ) دهی است از دهستان بربرود بخش الیگودرز شهرستان بروجرد که در ۴۵ هزارگزی شمال باختری الیگودرز و ۹ هزارگزی الیگودرز خاور راه آهن دورود به اراک واقع است. جلگه و معتدل است و ...
۹خاکه مروارید[ کَ / کِ مُ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) خرده مروارید. ریزه مروارید. مروارید ریز و کوچک.
۱۰خرده مروارید[ خُ دَ / دِ مُ رْ ] (اِ مرکب) تکه مروارید. مروارید خرده. مقابل مروارید کلان.
۱۱خواجه مروارید[ خوا / خا جَ / جِ مُ رْ ] (اِخ) نام ارمنی بوده است که سخت کوکناری و پشمی بوده و در نهایت فلاکت و کثافت می زیسته است. (از آنندراج): موش خرما و نیش گربه بید نی قلیان ...
۱۲درامروارید [ ] (اِ) ارامروارید. قسمی مروارید. (یادداشت مرحوم دهخدا).
۱۳شادروان مروارید[ دُ نِ مُ ] (اِ مرکب) نام صوتی است از مصنفات باربد مطرب و وجه تسمیه اش این است که روزی باربد مطرب بشادروان خسروپرویز نشسته آن صوت را نواخت و آن را شادروان نام نهاد و خسرو فرمود که طبقی ...
۱۴صدف مروارید[ صَ دَ فِ مُ ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) رجوع به صدف شود.
۱۵فره مروارید[ فَ رَ مُ ] (اِ مرکب) یعنی برهٔ مروارید که مروارید کوچک باشد. (یادداشت بخط مؤلف).
۱۶گردنهٔ مروارید[ گَ دَ نَ یِ مُ رْ ] (اِخ) گردنه ای است کنار راه سنندج و کرمانشاه میان لائبین و مروارید، واقع در ۷۴۵۰۰گزی سنندج.
۱۷مروارید بستن[ مُ رْ بَ تَ ] (مص مرکب) بندکردن مروارید: از این سو زهره در گوهر گسستن وزان سو مه به مروارید بستن.نظامی.
|| کنایه از خدمت و منصب نویافتن و ترقی در احوال بهم رسیدن. (برهان) ...
۱۸مرواریدبار[ مُ رْ ] (نف مرکب) بارندهٔ مروارید. || باران ریز (به مناسبت مشابهت دانه های باران به دانه های مروارید): باغ گردد گل پرست و راغ گردد لاله گون باد گردد مشکبوی و ابر مرواریدبار.فرخی.
...
۱۹مرواریددوز[ مُ رْ ] (نف مرکب) مروارید دوزنده. دوزندهٔ مروارید. آنکه حرفه اش دوختن مروارید باشد. || (ن مف مرکب) مروارید دوخته. پارچه یا مانند آن که مرواریددوزی شده باشد: هزار امیر بر دست راست و ...
۲۰مرواریددوزی[ مُ رْ ] (حامص مرکب، اِ مرکب) عمل مروارید دوختن. دوختن مروارید. || محل و جایی که مروارید دوزند. || دوخته بودن مروارید. - مرواریددوزی شدن؛ دوخته بودن مروارید.
۲۱مرواریدریز[ مُ رْ ] (نف مرکب) ریزندهٔ مروارید. || (ن مف مرکب) مروارید دوخته. زینت شده به مروارید: تمامت رجال و نساء و بنین و بنات ثیاب مرواریدریز که از غرت بریق و تلألؤ لآلی آن انجم ...
۲۲مرواریدفام[ مُ رْ ] (ص مرکب) به رنگ مروارید. چون مروارید.
۲۳مرواریدفروش[ مُ رْ فُ ] (نف مرکب) مروارید فروشنده. فروشندهٔ مروارید. آن که حرفهٔ او فروختن مروارید باشد. لئآل [ لَ ءْ آ ]. (منتهی الارب مادهٔ ل ء ل) (دهار).
۲۴مرواریدفروشی[ مُ رْ فُ ] (حامص مرکب) عمل فروختن مروارید. لِئالة. (منتهی الارب). || (اِ مرکب) محل و جایی که در آن مروارید فروشند.
۲۵مرواریدک[ مُ رْ دَ ] (اِ مصغر) مصغر مروارید. مروارید کوچک. مروارید خرد. || قسمی از آبله که آن را لؤلوئی نیز گویند. (یادداشت مرحوم دهخدا).
۲۶مرواریدنشان[ مُ رْ نِ ] (ص مرکب) مرصع به مروارید. (یادداشت مرحوم دهخدا). که در آن مروارید به کار رفته باشد.
۲۷مرواریدی[ مُ رْ ] (ص نسبی) مرواریدین. منسوب به مروارید. چون مروارید. مانند مروارید: لون لؤلُئی و لون لؤلؤان، رنگ مرواریدی. (منتهی الارب). || ساخته از مروارید.
۲۸مرواریدی[ مُ رْ ] (اِخ) شاعری باستانی. اسدی در لغت فرس ذیل کلمهٔ لامه بیت زیر را از او بشاهد آورده است : پیراهن لؤلئی به رنگ کامه وان کفش دریده و بسر برلامه. اسدی.
۲۹مرواریدین[ مُ رْ ] (ص نسبی) مرواریدی. منسوب به مروارید. چون مروارید. دارای خصوصیات مروارید: آن خط کز آن قلم آید آن را لؤلُئی خوانند یعنی مرواریدین. (نوروزنامه).
|| ساخته شده از مروارید. رجوع به مروارید ...